Mu’tezile’nin özellikleri ve akidelerinin
esaslarından bazısı şunlardır:
1- Şöyle derler: “Büyük günah işleyen ne
kâfirdir, ne de mümindir. İki menzile arasında bir menzilededir.”
2- Şöyle derler: “Allah insanların
fiillerini yaratmaz, insanlar kendi fiillerini yaratırlar. Bundan dolayı sevap
veya günah kazanırlar. Allah Teâlâ bu yüzden adaletle nitelenir.”
3- Allah Teâlâ’nın; ilim, kudret, hayat,
işitme, görme gibi ezeli sıfatlarının zatından ayrı olmasını inkar ederler.[1]
Abdulaziz er-Rakaşî dedi ki: “Yunus b.
Ubeyd’i şöyle derken işittim:
“Mu’tezile’nin bu ümmete fitnesi
Ezarika’nın fitnesinden şiddetlidir. Zira onlar Rasulullah sallallahu aleyhi ve
sellem’in ashabının sapmış olduğunu iddia ediyorlar. Ortaya çıkardıkları bid’at
sebebiyle onların şahitliği caiz değildir. Şefaati, havzı, kabir azabını inkâr
ediyorlar. Onlara Allah lanet etmiş, kulaklarını sağır, gözlerini kör etmiştir.
Yöneticinin onları tevbeye çağırması, tevbe etmedikleri takdirde Müslümanların
ülkesinden sürgün etmesi gerekir.”[2]
Ma’mer b. Raşid şöyle dedi: “İbn Tavus
oturuyordu. Mu’tezile’den bir adam geldi ve konuşmaya başladı. İbn Tavus hemen
parmaklarını kulaklarına tıkadı ve oğluna şöyle dedi:
“Ey oğulcuğum! Parmaklarını
kulaklarına tıka ve sıkıca kapa. Onun sözünden hiçbir şey duyma.” Ma’mer dedi
ki:
“Yani kalp zayıftır” demek istiyor.[3]
Abbad b. Avvam dedi ki: “Şureyk b.
Abdillah elli seneye yakın bizim orada kaldı. Ona dedim ki:
“Ey Ebu Abdillah! Bizim orda
Mu’tezile’den bir topluluk şu hadisleri inkâr ediyorlar.” Onlarca hadis
zikrettim. Dedi ki:
“Bize gelince, biz şu dinimizi
tabiîn’den aldık. Onlar da Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’in
sahabelerinden aldılar. Peki, onlar dinlerini kimden almışlar?”[4][5]
[1]
Bkz.: Dr. Arif Tamer, Mu’cemu’l-Furuki’l-İslamiyye
(s.25)
[2]
Ebu Nuaym Hilye (3/21) Taberani Kitabu’s-Sunne
(71)
[3]
Sahih maktu. Herevi Zemmu’l-Kelam (4/45 no:772) İbn Batta el-İbane
(400, 1778) Abdurrazzak (11/125) el-Lalekai İtikad (248) Abdullah b. Ahmed es-Sunne
(102) Ebu Nuaym Hilye (9/218)
[4]
Sahih maktu. İbn Batta (156) Darekutni es-Sifat (65) Abdullah b.
Ahmed es-Sunne (509) Makdisi el-Hucce (2/531) Zehebi el-Uluv (393) Beyhaki
el-Esma ve’s-Sifat (949)
[5]
Bizden Olmayanlar (794-795) Te’lif: Ebû Muâz
Seyfullah el-Çubukâbâdî